Τι Είναι Η Ωχρά Κηλίδα
Η ωχρά κηλίδα είναι μια μικρή περιοχή στο πίσω μέρος το ματιού, διαμέτρου περίπου 1,5 mm στο κέντρο της οποίας βρίσκεται το κεντρικό βοθρίο. Το κεντρικό βοθρίο είναι πολύ σημαντικό, καθώς χάρη σε αυτό επιτυγχάνεται η κεντρική όραση, που μας επιτρέπει να διαβάζουμε, να αναγνωρίζουμε πρόσωπα, να βλέπουμε τηλεόραση, να χρησιμοποιούμε τον υπολογιστή και γενικότερα να αναγνωρίζουμε τις λεπτομέρειες.
Τι Είναι Η Εκφύλιση Της Ωχράς Κηλίδας
H εκφύλιση ωχράς κηλίδας είναι μία από τις συνήθεις παθήσεις, η οποία επηρεάζει αποκλειστικά την κεντρική όραση, κοντινή και μακρινή, αλλά δεν επηρεάζει την περιφερική όραση και δεν μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη τύφλωση του ασθενή. Η πάθηση αυτή προκύπτει ως αποτέλεσμα της γήρανσης που σημειώνεται στα ειδικά κύτταρα τα οποία βρίσκονται κάτω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Σε έναν ασθενή με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας η παροχή του οξυγόνου και η μεταφορά των ουσιών που ευθύνονται για την ομαλή λειτουργία της ωχράς κηλίδας διαταράσσονται. Το αποτέλεσμα είναι να παράγεται νεοαγγειακός ιστός ώστε να αποκαταστήσει την ισορροπία, αλλά παρουσιάζεται δυσλειτουργία, προκαλούνται αιμορραγίες και τελικά οι υγιείς ιστοί γύρω από την ωχρά κηλίδα καταστρέφονται.
Ποιες Μορφές Ηλικιακής Εκφύλισης Υπάρχουν;
Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αποτελεί την πιο συχνή μορφή της πάθησης, η οποία αφορά κυρίως ανθρώπους από 50 ετών και πάνω και διακρίνεται σε ξηρή και υγρή.
Ξηρή Μορφή
Η ξηρή μορφή της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας αποτελεί την πιο συχνή μορφή και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το στάδιο πριν την υγρή μορφή, χωρίς αυτό να σημαίνει πως εξελίσσεται πάντα. Η ξηρή μορφή παρουσιάζει σχετικά αργή εξέλιξη, ενώ τα συμπτώματά της δεν είναι έντονα και, εφόσον δεν εξελιχθεί στην υγρή μορφή της πάθησης, η όραση του ασθενή διατηρείται σε πολύ καλά επίπεδα.
Υγρή Μορφή
Η υγρή μορφή αποτελεί την πιο σοβαρή εκδοχή της πάθησης, αλλά αφορά ένα πολύ πιο μικρό ποσοστό ασθενών. Πρόκειται για τη μορφή της εκφύλισης ωχράς κηλίδας η οποία εξελίσσεται ραγδαία, εμφανίζει πολύ έντονη συμπτωματολογία και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την όραση.
Συμπτώματα Ωχράς Κηλίδας – Εκφύλισης
Τα συμπτώματα τα οποία περιγράφουν οι ασθενείς με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας διαφέρουν ανά περίπτωση και διαφοροποιούνται ανάλογα με το αν πρόκειται για την ξηρή ή υγρή μορφή. Ωστόσο, οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν πως:
- δυσκολεύονται κατά το διάβασμα και ειδικά με τα μικρά γράμματα
- βλέπουν κενά σε ίσιες γραμμές ή τις βλέπουν λυγισμένες
- οι εικόνες και τα πρόσωπα παρουσιάζονται παραμορφωμένα
- παρατηρούν θόλωμα στην κεντρική όραση
- εμφανίζεται μια μαύρη κηλίδα (αυτό συμβαίνει πιο σπάνια, σε περιπτώσεις αιμορραγίας)
Ποια Τα Σημαντικότερα Αίτια;
Αναφορικά με τα αίτια τα οποία ευθύνονται για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, αλλά και τους παράγοντες κινδύνου, ξεχωρίζουμε:
- την ηλικία: Η ηλικία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, εξού και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Η πάθηση τείνει να εμφανίζεται κυρίως μετά την ηλικία των 50 ετών, ενώ η συχνότητά της αυξάνεται δραματικά μετά τα 65, ειδικά για το γυναικείο φύλο ή όταν υπάρχει και γενετική προδιάθεση.
- το φύλο: Φαίνεται πως οι γυναίκες διατρέχουν ελαφρώς μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής των γυναικών, αλλά και στις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν μετά την εμμηνόπαυση, ενώ οι πιθανότητες ενισχύονται όταν υπάρχει και γενετική προδιάθεση.
- την κληρονομικότητα και τη γενετική προδιάθεση: Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχει έντονο γενετικό υπόβαθρο. Μελέτες έχουν δείξει ότι εάν ένα άτομο έχει συγγενείς πρώτου βαθμού με τη νόσο, ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται σημαντικά, καθώς ορισμένα γονίδια έχουν συσχετιστεί με αυξημένη προδιάθεση για την πάθηση. Ωστόσο, γενετική προδιάθεση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα άτομο θα αναπτύξει τη νόσο, καθώς περιβαλλοντικοί, επηρεάζουν επίσης την εκδήλωσή της. Χρειάζεται, όμως, προσοχή όταν η ηλικία, το φύλο και οι γενετικοί παράγοντες συνδυάζονται με άλλους παράγοντες κινδύνου, οπότε συστήνεται να μην παραλείπονται οι τακτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι.
- την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία: Η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία θεωρείται πιθανός παράγοντας κινδύνου για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Παρόλο που δεν υπάρχουν αδιαμφισβήτητα επιστημονικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν την άμεση σχέση, αρκετές μελέτες υποδεικνύουν ότι η χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει οξειδωτικό στρες στον αμφιβληστροειδή, επιταχύνοντας τη φθορά των κυττάρων. Η χρήση γυαλιών ηλίου με προστασία από την UV ακτινοβολία θεωρείται ένα προληπτικό μέτρο που μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο.
- την κακή διατροφή και την παχυσαρκία: Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία της ωχράς κηλίδας. Δίαιτες χαμηλές σε αντιοξειδωτικά και πλούσιες σε κορεσμένα λίπη και επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Αντιθέτως, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνες A, C, E και ψευδάργυρο μπορεί να προστατεύσει τον αμφιβληστροειδή. Επίσης, η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με την επιτάχυνση της εξέλιξης της πάθησης, πιθανώς λόγω αυξημένων φλεγμονωδών παραγόντων στο σώμα.
- το κάπνισμα: Το κάπνισμα είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι καπνιστές έχουν έως και τέσσερις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Το κάπνισμα συμβάλλει στην οξείδωση των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς, μειώνει την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών και ενισχύει την αγγειακή δυσλειτουργία, οδηγώντας σε μεγαλύτερη καταστροφή των ιστών της ωχράς. Η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά προληπτικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης και εξέλιξης της νόσου.
Πώς Πραγματοποιείται Η Διάγνωση
Προκειμένου να επιτευχθεί η διάγνωση της εκφύλισης ωχράς κηλίδας, εφόσον υπάρχουν συμπτώματα που συνδέονται με την πάθηση, ο οφθαλμίατρος θα προχωρήσει σε κλινική εξέταση, αλλά και σε βυθοσκόπηση. Επιπλέον, αν κριθεί απαραίτητο, θα ακολουθήσει και απεικονιστικός έλεγχος και οπτική τομογραφία (OCT) της ωχράς κηλίδας, ενώ, σε περιπτώσεις ενδείξεων υγρής μορφής, ο διαγνωστικός έλεγχος θα ολοκληρωθεί με τη διενέργεια φλουοροαγγειογραφίας.
Στα πλαίσια της πρόληψης σοβαρών προβλημάτων και της εξέλιξης της ξηρής μορφής σε υγρή, ειδικά αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου οι οποίοι αυξάνουν τις πιθανότητες εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, συστήνεται να μην παραλείπεται σε καμία περίπτωση ο τυπικός οφθαλμολογικός έλεγχος, ετήσιος ή με τη συχνότητα την οποία έχει ορίσει ο οφθαλμίατρος. Είναι εξαιρετικά σημαντικός, καθώς μπορεί να διαγνώσει την πάθηση ακόμα και πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων που τη συνοδεύουν. Ο τυπικός οφθαλμολογικός έλεγχος γίνεται με βυθοσκόπηση και OCT (oπτική τομογραφία) ωχράς κηλίδας το οποίο είναι και το βασικό εργαλείο για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της νόσου. Δεν γίνεται εν έτη 2025 να εξετάζουμε την ωχρά κηλίδα χωρίς τη χρήση OCT.
Πώς Βλέπει Κάποιος Με Ωχρά Κηλίδα
Μία από τις πιο συνήθεις απορίες των ασθενών σχετικά με την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι το πώς βλέπει κάποιος με ωχρά κηλίδα η οποία έχει εκφυλιστεί. Είναι σημαντικό για τον ασθενή να γνωρίζει τα σημάδια, ούτως ώστε να απευθυνθεί αμέσως στον οφθαλμίατρό του αν παρατηρήσει κάποιο από αυτά και να προλάβει σοβαρά προβλήματα, τα οποία θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό την κοντινή ή και μακρινή κεντρική του όραση, δυσχεραίνοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα και την ποιότητα της ζωής του.
Ένας ασθενής, λοιπόν, με εκφύλιση ωχράς κηλίδας βλέπει τις διάφορες εικόνες και τα πρόσωπα παραμορφωμένα, ενώ το ίδιο θα συμβεί και με τις οριζόντιες και κάθετες ίσιες γραμμές τις οποίες θα βλέπει κεκαμμένες ή με κενά. Ακόμα, οι ασθενείς παρατηρούν δυσκολία όταν διαβάζουν, ιδιαίτερα όταν τα γράμματα είναι μικρά. Τέλος, αναφέρεται πολύ συχνά ότι αυτό που βλέπουν, είτε πρόκειται για εικόνα ή πρόσωπο είτε για κείμενο, συνοδεύεται από θόλωση.
Θεραπεία Της Πάθησης
Η θεραπεία για την εκφύλιση ωχράς κηλίδας είναι πάντα εξατομικευμένη, καθώς κάθε περίπτωση ασθενή είναι ξεχωριστή οπότε και το πλάνο αντιμετώπισης θα πρέπει να διαμορφωθεί με βάση τις δικές του ανάγκες. Επιπλέον, σημειώνονται διαφορές μεταξύ της θεραπείας για την ξηρή μορφή και της αντιμετώπισης της υγρής μορφής της εκφύλισης.
Αντιμετώπιση Ξηράς Μορφής
Στην ξηρή μορφή, δεν υπάρχει μέχρι σήμερα αποτελεσματική θεραπεία, αλλά η διατροφή με αντιοξειδωτικές βιταμίνες (A, C, E) και ψευδάργυρο μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της. Έρευνες συνεχίζονται για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως γονιδιακές θεραπείες και φαρμακευτικές παρεμβάσεις.
Αντιμετώπιση Υγρής Μορφής
Στην υγρή μορφή, η θεραπεία βασίζεται σε ενέσεις ειδικών φαρμάκων (αντι-VEGF) που αναστέλλουν την ανάπτυξη παθολογικών αγγείων και μειώνουν το οίδημα, περιορίζοντας έτσι την απώλεια όρασης. Αυτές οι ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις πρέπει να γίνονται τακτικά, καθώς η νόσος μπορεί να επανεμφανιστεί.
Εκτός από τις ενέσεις, σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται θεραπείες με λέιζερ, όπως η φωτοδυναμική θεραπεία (PDT), που καταστρέφει τα παθολογικά αγγεία με τη βοήθεια ειδικού φαρμάκου και φωτός λέιζερ.
Ο χειρουργός οφθαλμίατρος, Δρ. Εμμανουήλ Γκόγκος, βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας ενημερώσει πλήρως αναφορικά με την ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Μάθετε τι είναι η ωχρά κηλίδα και τι σημαίνει εκφύλιση αυτής, ενημερωθείτε για τα αίτια και τα συμπτώματά της και ρωτήστε τον γιατρό για ό,τι είναι σημαντικό να γνωρίζετε σχετικά με την πάθηση. Επικοινωνήστε μαζί του μέσω τηλεφώνου ή συμπληρώνοντας τη φόρμα επικοινωνίας και κλείστε ραντεβού για την απαραίτητη διάγνωση και εξατομικευμένη θεραπεία, η οποία θα προλάβει σοβαρότερα προβλήματα στην όρασή σας!